Skóra wrażliwa czy skóra alergiczna – charakterystyka i różnice

Skóra wrażliwa to problem, który dotyka nawet co drugiego człowieka – bez względu na wiek, płeć czy rasę. Każdego roku do gabinetów dermatologicznych i kosmetycznych zgłaszają się kolejne osoby, które doświadczają swędzenia, pieczenia, przesuszenia, nadmiernego złuszczania naskórka, zaczerwienienia. Podstawową kwestią w takich przypadkach jest rozpoznanie czy przyczyną problemów pacjenta jest reakcja alergiczna, czy też wrażliwość skóry. Właściwa diagnoza pozwala na zastosowanie skutecznej terapii[1].

Skóra wrażliwa wyróżnia się dużą podatnością na szkodliwe oddziaływanie czynników zewnętrznych, takich jak zanieczyszczone powietrze, mróz czy nieprawidłowo dobrane kosmetyki. Kiedy zostaje wystawiona na działanie drażniących bodźców, pojawia się na niej zaczerwienienie, świąd, pieczenie, pokrzywka lub inne, nieprzyjemne symptomy . Podobnie może objawiać się alergia skórna, jednak nie należy stawiać znaku równości pomiędzy skórą wrażliwą a alergiczną.

Różnią się one między sobą nie tylko mechanizmem powstawania zmian, ale także sposobem postępowania. Cera alergiczna tymczasowo i nadmiernie reaguje na kontakt z niepożądaną substancją – pojawia się wtedy reakcja alergiczna na skórze. Cera wrażliwa charakteryzuje się trwałą tendencją do podrażnień.

Skóra wrażliwa wyróżnia się hiperreaktywnością. Oznacza to, że reaguje ona w sposób nadmierny na czynniki pochodzenia zewnętrznego, z którymi ma kontakt. To, na jakie bodźce i w jaki sposób reaguje skóra, jest kwestią indywidualną[2]. Na występowanie wrażliwej skóry wpływ mogą mieć hormony, geny lub stres.

Przyczyny występowania wrażliwej skóry

• Konkretne przyczyny występowania skóry wrażliwej nie są do końca jasne. Kluczowe znaczenie przypisuje się dwóm czynnikom: nadreaktywności naczyń krwionośnych, w wyniku której skóra nadmiernie się rumieni;
• zwiększonej przepuszczalności skóry, sprawiającej, że czynniki drażniące z łatwością wnikają do jej wnętrza.[3]

Czynniki te mogą być uwarunkowane genetycznie i wynikać z wrodzonych nieprawidłowości w budowie naskórka. Często zdarza się również, że osoby, u których wcześniej nie występowały reakcje charakterystyczne dla skóry wrażliwej, zaczynają je zauważać – jest to zjawisko uwrażliwienia się skóry.

Do przyczyn uwrażliwienia zaliczyć można:

• pracę w szkodliwych warunkach (np. w kontakcie z toksycznymi substancjami),
• stres,
• niezdrową dietę i używki,
• zanieczyszczenia powietrza,
• stosowanie drażniących kosmetyków[4].

Dodatkowo, czynnikiem sprzyjającym uwrażliwieniu skóry u kobiet są zmiany hormonalne – skóra może stawać się wrażliwa jedynie w określonych etapach cyklu miesiączkowego[5].

Objawy wrażliwej skóry

Do charakterystycznych objawów skóry wrażliwej zalicza się:

• zaczerwienienie
• przesuszenie skóry
• złuszczanie naskórka
• wrażenie pieczenia, kłucia, ściągania

obrzęk oraz grudki.[6]

Jak reaguje skóra alergiczna? Objawy, które obserwować można na skórze alergicznej, nie różnią się znacząco od tych występujących w przypadku cery wrażliwej. Charakterystyczną cechą uczulenia skórnego jest opóźniony czas wystąpienia reakcji alergicznej skóry – zaczerwienienia, rumienia, pokrzywki czy wysypki.

W przypadku skóry wrażliwej objawy te widoczne są od razu po kontakcie skóry z czynnikiem drażniącym. Reakcje alergiczne skóry pojawiają się zaś dopiero po kilku dniach od kontaktu z określonym bodźcem. Co więcej, u osoby o skórze wrażliwej, reakcja pojawi się jedynie w miejscu zadziałania drażniącej substancji. W przypadku alergii pokrzywka, wysypka lub pozostałe objawy mogą manifestować się w zupełnie innym miejscu i obejmować znaczną powierzchnię ciała[7].

Reakcja alergiczna na skórze – rodzaje, przyczyny i miejsca występowania

Na skórze alergicznej pojawiają się charakterystyczne zmiany określane mianem reakcji alergicznej skóry. Najczęstsze manifestacje skóry alergicznej to pokrzywka, Atopowe Zapalenie Skóry i Alergiczny Wyprysk Kontaktowy. Mechanizm powstawania reakcji alergicznych odbywa się na poziomie układu immunologicznego. Nie dotyczy on jedynie naskórka, jak ma to miejsce w przypadku zmian typowych dla skóry wrażliwej [8].

Pokrzywka

Szacuje się, że raz w życiu przechodzi ją nawet co druga osoba na świecie. Objawy pokrzywki to jednorodna wysypka z bąblami, która najczęściej pojawia się na skórze twarzy, głowy, dłoni lub rąk. Reakcja alergiczna powstaje na skutek kontaktu z pokarmem (jajami, mlekiem, orzechami, cytrusami, etc.), lekami (m.in. pochodnymi penicyliny, opiatami, aspiryną), jadem owadów. Ponadto pokrzywkę mogą wywoływać również czynniki psychogenne (nerwica, depresja, stres), nagłe zmiany temperatur (tzw. pokrzywka cieplna) i duże nasłonecznienie. Leczenie pokrzywki polega przede wszystkim na eliminacji czynnika uczulającego oraz podawaniu leków przeciwhistaminowych.

Atopowe Zapalenie Skóry (AZS)

Choroba ta najczęściej uwarunkowana jest genetycznie, chociaż czynniki niegenetyczne istotnie wpływają na jej przebieg. Do czynników zewnętrznych, które mogą wpływać na nasilenie lub pojawienie się objawów AZS, zalicza się zanieczyszczenia środowiska, kontakt z alergenami (pokarmowymi, wziewnymi czy kontaktowymi), a także zaburzenia emocjonalne. Atopowe Zapalenie Skóry charakteryzuje się występowaniem zmian rumieniowo-grudkowych oraz świądem. Do dodatkowych objawów choroby zaliczyć można suchość skóry, zmiany wypryskowe w okolicy brodawek sutkowych, łupież biały czy skłonność do infekcji skórnych. U niemowląt zmiany związane z AZS najczęściej pojawiają się na twarzy. U starszych dzieci i dorosłych obserwuje się je głównie w zgięciach kolanowych oraz łokciowych. AZS ma charakter przewlekły lub nawracający. W leczeniu choroby najważniejszą rolę odgrywają leki przeciwhistaminowe oraz maści i kremy sterydowe. Niezwykle ważna jest również odpowiednia pielęgnacja skóry, której podstawę stanowią produkty nawilżające i natłuszczające.

Alergiczny Wyprysk Kontaktowy

Wykwit powstaje w wyniku kontaktu z czynnikiem uczulającym – zwykle jest to chrom, nikiel lub substancja zapachowa zawarta w kosmetyku. Wyprysk najczęściej pojawia się na dłoniach, twarzy lub stopach. Jego charakterystyczną cechą jest sączenie i świąd. Podstawa leczenia to wykrycie czynnika wywołującego alergię i wyeliminowanie go z otoczenia, a także stosowanie maści na uczulenie (zwykle kortykosteroidowej)[9].

• Objawy skóry wrażliwej pojawiają się natychmiast po kontakcie z czynnikiem drażniącym. Reakcja alergiczna skóry pojawia się z opóźnieniem (kilka dni po kontakcie z alergenem).
• Objawy skóry wrażliwej obserwuje się w tym miejscu, na które zadziałał czynnik drażniący. Reakcja alergiczna na skórze może pojawić się w zupełnie innych miejscach niż te, które miały kontakt z alergenem.
• Nasilenie objawów skóry wrażliwej jest proporcjonalne do ilości lub stężenia czynnika drażniącego. Reakcja alergiczna skóry może być pod tym względem nieadekwatna (niewielkie stężenie alergenu może wywołać zmiany na znacznej powierzchni ciała).
• Mechanizm powstawania zmian na skórze wrażliwej przebiega w naskórku – w jego przebiegu niszczony jest płaszcz hydrolipidowy oraz komórki rogowej warstwy skóry. Mechanizm powstawania alergii skórnej uruchamiany jest przez układ immunologiczny i przebiega na poziomie skóry właściwej, bez procesów niszczenia komórek naskórka.